Яаж хүүхдээ сургах вэ? Аажим аажмаар, бас тэвчээртэйгээр сургана. Хөтөвч байнга хүүхдийн нүдэнд ил, үргэлж нэг газраа л байх хэрэгтэй. Нэг өдөр л хүүхэд өөрөө гүйж очоод сууна…
Ямар ч тохиолдолд хүүхдээ хөтөвчин дээр албадаж суулгаж болохгүй. Гуйж, бүр ятгаж болно, гэхдээ шахах хэрэггүй. Хүүхдийг хөтөвчин дээр хүчээр барьж суулгаж огт болохгүй. Ингэх л юм бол хүүхдэд хөтөвчнөөс айдаг, байнга цэрвэдэг болно. Эхлээд суухад нь магтаж урамшуулах хэрэгтэй, мартаж болохгүй шүү. Бие зассан уу, эсвэл гуйгаад байхаар чинь зүгээр л нүцгэн бөгсөөрөө тэр хачин зүйл дээр сууж танд тус хүргэв үү гэдэг нь хамаагүй.
“Өмдөндөө авах” үед нь хүүхдээ загнаж, эсвэл шоолж болохгүй. Ялангуяа уурлахдаа “хөтөвч” гэдэг үгийг хэлэх, жишээ нь, “Хөтөвч яах гэж тавьсан билээ? Хөтөвчин дээр сууя гэж хэлэхгүй яасан юм бэ?” гэхчилэн загнахгүй байх хэрэгтэй. Хүүхдийн оронд өөрийгөө тавиад үз. Санаа амар аж төрж, өмдөндөө ч бие засчихдаг байлаа, гэтэл гэнэт хөтөвч гэдэг зүйл гараад ирэв. Өмнө нь болоод л байсан зүйлд одоо харин буруутгаж загнадаг боллоо. Иймээс хөтөвч бол дайсан, дассан бүхнийг минь болиулав гэсэн дүгнэлтэд аяндаа хүрнэ.
Хүүхдийнхээ нойтон өмдийг тайлахдаа хүлээцтэй байж: “Хөтөвчинд бааж, шээх хэрэгтэй. Өмд чинь норчихсон байна. Муухай байгаа биз? Өмд хуурай байвал маш сайн. Хөтөвчин дээр сууя гэж хэл. Ахиад шээс нь хүрвэл хөтөвчин дээр суугаарай. Хөтөвч хаана байгаа билээ?” гэж тайван хэлж тайлбарла.
Энэхүү ариун цэврийн шидэт хэрэглүүрийн тухай өдөрт хэд хэдэн удаа сануулах хэрэгтэй. Мөн бамбаруушийг нь хөтөвчин дээр суулгаад, үлгэрийн баатрууд хуурай өмдтэй явах боломжтой болсондоо баярлаж байгаа тухай үлгэр ярьж өгч болно. Ингэхэд л болно. Үлдсэн нь цаг хугацааны асуудал.
Битгий яаруул. Тайван бай. Хөтөвчинд бие засаж сурах нь зөвхөн эцэг эхийн хичээл зүтгэл, хүмүүжүүлэх аргаас шалтгаалахгүй. Хүүхэд бие засахаа хянаж чадаж байгаа үгүйгээс хамгийн их хамаардаг. Бүр гурван настнууд ч (том болчихсон!) шээхээ мартаад, давсгаа барьж тэвчихгүй байж болно. Дөрвөн настай зарим хүүхэд ч “алдчих” тохиолдол бий. Хүүхэд нь бараг зургаан сар хүрэв үү үгүй юу л хөтөвчин дээр сууж сурсан гэж ярих дуртай найз хүүхнүүд бараг ээж болгонд байдгийг би ээжүүдийн бүлгэмийн хэлэлцүүлгээс мэднэ л дээ. Тайвшруулах зөвлөгөө өгье (улиг болсон онигоо шиг л юм): та ч бас тэгээд ярьчих. Зарим хүний ярьдгаар хүүхэд нэг нас хүрмэгцээ хөтөвчин дээр сууж сурах ёстой юм бол яагаад цэцэрлэгийн хоёр настнуудын нойтон өмдийг солих хэрэгтэй болдог билээ?
Орчин үед байнга живх (памперс) хэрэглэж өссөн хүүхдүүд энэ эдээс хамааралтай болоод байна. Би лав хэдэн арван ийм жишээ татаж чадна. Хүүхэд хөтөвчнөөс эрс татгалзаж, живхэндээ бие засахыг илүүд үзнэ. Гэхдээ бие засах гэж байгаагаа мэдэрч, бас дажгүй барьж хянаж чадна гээч. Жишээ татахад, гурван ой хагастай Настя охин бие засах болмогцоо живх өмсгөж өгөхийг гуйдаг. Хөтөвчин дээр сууна гэж байхгүй. Аав ээж хоёр нь эхэлж авсан хөтөвчөө эвгүй байсан юм болов уу гэлцэн, хэд хэдийг нэмж авсан байна. Янз бүрийн хэлбэр дүрс, өнгөтэй хөтөвчүүд гэрт нь хөглөрөх болжээ. Гэвч Настя живх нэхсээр байв.
Нэг удаа ээж нь туршилт хийхээр шийджээ: ахиж живх хийхгүй, харин хөтөвч хэрэглэж болно. Охин уйлаад л, шээхгүй тэсээд байж. Хэдэн цагийн дараа охин халуурч, ээж нь живх өмсүүлжээ. Дараагийн өдөр нь охины эцэг эх надаас сэтгэлзүйн зөвлөгөө авахаар ирэв.
Настя бол бяцхан хуучинсаг үзэлтэн, өөрийн гэсэн зан үйлийг баримтлагч байлаа. Тиймээс живхнээс гарах ёстой гэдгийг ойлгож, бэлтгэж, хүлээн автал охинд хугацаа хэрэгтэй.
Ингээд би эцэг эхэд нь охинтойгоо хамт явч сүүлчийн удаа живх худалдаж авахыг зөвлөлөө. Мөн дэлгүүрт ( эсвэл дэлгүүр явахын өмнө гэртээ) байхдаа энэ бол хамгийн сүүлийн уут живх, ахиж түүнд живх авч өгөхгүй, яагаад вэ гэвэл том охид живх хэрэглэдэггүй, харин Настя удахгүй том болно гэдгийг сайтар ойлгуулаарай гэж хэлэв.
Эцэг эх нь миний зөвлөгөөг дагажээ. Настя живх авахад оролцож, бүр өөрөө мөнгө сарвайн төлбөр хийсэн гэнэ. Энэ нь том болсон, бие даасан хүний үйлдэл гэдгийг Настя мэднэ (насанд хүрсэн, бие даасан хүмүүс живх хэрэглэдэггүй). Гэрт нь уутанд хэдэн живх үлдсэнийг хянах үүргийг түүнд хүлээлгэжээ. Настя орой бүр живхээ тоолдог болов. Гурван ой хагастай энэ охин аль хэдийнээ уншиж чаддаг байсан юм. (Хүүхдээ эрт хөгжүүлэх гэж улайрцгаах нь тун жигтэй зүйл шүү. Хөтөвчинд бие засаж сурахаасаа өмнө уншиж, тоолж сурсан хүүхдүүд их байна!) Живхээ дуусахаар хөтөвчинд бие засах уу, эсвэл ариун цэврийн өрөөнд үү гэдгийг өөрөө шийд гэж Настяд хэлж л дээ. Уутнаас живх авах бүрдээ Настяд живх нь ахин нэгээр багаслаа, удахгүй энэ жаахан хүүхдийн хэрэглэлгүй бие засдаг болно гэдгийг сануулдаг байв. Харин тэр үед аав ээж нь живхнээс гарсны баяр хийнэ гэж амлажээ. Настя ямар бэлэг авах, хаана баяр тэмдэглэхээ өөрөө сонгоно.
Бие даасан хүн гэдгээ харуулах ийм олон боломж гарч ирэхэд Настя том болсноо хурдан ойлгож, суултуур дээр суух шийдвэр амархан гаргажээ. Хоёр долоо хоног өнгөрөхөд ууттай живх ч дуусаж, Настя үүнд хамгаас илүү баярлах шиг болсон доо.
Дээрх түүх нь зугуухан ахих (дасан зохицох цаг гарсан), биеэ хянах (охин живхээ тоолж, шилжилтийн явцыг өөрөө хянасан), мөн хувийн сонирхол (баяр тэмдэглэж бэлэг өгөхөөр амлаж, сэтгэлээр дэмжсэн) гэсэн зарчмуудыг багтаажээ. Эдгээрийг нийлүүлж хэрэглэвэл гурваас дээш настай хүүхдэд ямар ч дадал суулгаж болно.
“Залхуу ээж” номноос
Орчуулагч Э. Солонго